Σαλιώνοντας το δάχτυλο
Στις 23 Φεβρουαρίου 1455 ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος τυπώνει για πρώτη φορά 180 αντίτυπα της Βίβλου. Μάλλον ούτε και ο ίδιος δεν μπορούσε να φανταστεί πόσο η ενέργειά του αυτή θα άλλαζε τον πλανήτη μας. Αυτό που είμαστε σήμερα ως άνθρωποι, ο τρόπος που σκεφτόμαστε, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός μας είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα αυτής της κίνησης. Η γνώση, οι ιδέες μπορούσαν πια να μεταδίδονται σε μαζική κλίμακα, να γίνονται κτήμα χιλιάδων, εκατομμυρίων ανθρώπων και όχι προνόμιο μιας κλειστής ομάδας.
Ένας δικτάτορας πάντα μπορούσε να κάψει ένα βιβλίο αλλά δεν θα εξαφανιζόταν και οι σκέψεις του συγγραφέα όπως γινόταν πολλές φορές μέχρι τότε. Χιλιάδες αντίτυπα θα έπαιρναν τη θέση του.
Μια κατεστραμμένη βιβλιοθήκη απ’ τους φανατικούς δεν σήμαινε και την καταστροφή της γνώσης που περιείχε και που με τόσο κόπο είχε συγκεντρωθεί.
Συγγραφείς, ποιητές μπορούσαν να διαβαστούν από δεκάδες, χιλιάδες, εκατομμύρια αναγνώστες και όχι μόνο απ’ την αυλή ενός ηγεμόνα.
Φιλόσοφοι με ριζοσπαστικές ιδέες γινόταν γνωστοί όχι από στόμα σε στόμα αλλά με τα ίδια τους τα κείμενα. Οι ενδιάμεσοι ερμηνευτές πάντα υπήρχαν αλλά και η δυνατότητα της προσωπικής προσέγγισης ήταν πια δεδομένη.
Η εκπαίδευση μπόρεσε να αποκτήσει μαζικό χαρακτήρα, έπαψε να είναι προνόμιο των πλουσίων και του ιερατείου. Εκατομμύρια παιδιά γνώριζαν τον κόσμο έξω απ’ τα όρια της γειτονιάς τους, χιλιάδες απ’ αυτά γίνονταν η αιχμή του δόρατος που άλλαζαν την ανθρωπότητα.
Μύθοι αιώνων καταρρίφθηκαν και νέοι διαδόθηκαν με ταχύτητα αστραπής.
Αποτρόπαιες ιδέες που ήταν περιορισμένες σε συγκεκριμένο χωροχρόνο μπορούσαν να εξακτινωθούν σε πλανητικό επίπεδο προξενώντας τρομερές καταστροφές, να διαφθείρουν συνειδήσεις.
Ο πλανήτης μας έγινε πιο οικείος, πιο μικρός με τις περιγραφές, τις εικόνες άλλων χωρών, άλλων ανθρώπων, άλλων πολιτισμών. Το μυαλό των ανθρώπων άρχισε να στρέφεται στ’ αστέρια για καινούριες εξερευνήσεις για καινούριες πατρίδες.
Καινούργιες λέξεις εμφανίστηκαν στις γλώσσες, άλλες άλλαξαν σημασία: «Βιβλιογραφία, ξεφυλλίζω, βιβλιοθηκάριος, φυλλομετρώ, βιβλιοκριτικός, κτλ κτλ» [1]
Ο κόσμος μας άλλαξε, αλλάζει, από μια σειρά χάρτινα ορθογώνια φύλλα δεμένα μαζί, που μετακινούνταν με μια χαρακτηριστική κίνηση των δαχτύλων. Μερικές φορές χρειαζόταν να ενισχύσεις αυτή την κίνηση και με λίγο σάλιο γεγονός που ενέπνευσε τον Ουμπέρτο Έκο να γράψει το «Όνομα του Ρόδου».
Φαντάζομαι κάποιους ανθρώπους εκείνης της εποχής, αλλά και αργότερα, μερικοί μέχρι και σήμερα, που έβλεπαν τα παιδιά, τους νέους, τους μεγαλύτερους να είναι σκυμμένοι και να ξεφυλλίζουν με την χαρακτηριστική κίνηση του δαχτύλου τους ένα χάρτινο ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο να λένε:
«Αυτό το πράγμα καταστρέφει τους ανθρώπους. Τους διαφθείρει. Αντί να είναι έξω στη ζωή, να δουλεύουν στα χωράφια και τα εργαστήρια, να παίζουν, βυθίζονται σε φανταστικούς κόσμους. Χάνονται σε ιστορίες και εικόνες. Τι άνθρωποι είναι αυτοί; Τι παιδιά είναι αυτά;»
Ήταν, είναι οι άνθρωποι, τα παιδιά που άλλαξαν, αλλάζουν τον κόσμο με την εφεύρεση του Γουτεμβέργιου στα χέρια τους σαλιώνοντας το δάχτυλό τους.
Δεν ξέρω γιατί σκέφτομαι τον Γουτεμβέργιο όταν βλέπω γύρω μου παιδιά και μεγαλύτερους να ξεφυλλίζουν το κινητό τους ή την ταμπλέτα τους με μια άλλη κίνηση των δαχτύλων και περισπούδαστους αναλυτές να λυπούνται γι΄ αυτό. Να κλαίνε και να οδύρονται γιατί λέει η ανθρωπότητα χάνεται σε εικονικούς κόσμους.
Δεν τους καταλαβαίνω γιατί λυπούνται. Προσωπικά χαίρομαι, ειδικά για τα παιδιά μας, γιατί θα είναι αυτά που θα αλλάξουν ξανά την ανθρωπότητα. Θα το κάνουν ξεφυλλίζοντας κινητά και ταμπλέτες, όπως γράφει και ο κύριος Γιαννακίδης σ’ ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του [3], και μάλιστα χωρίς να σαλιώνουν το δάχτυλό τους.
[1] https://goo.gl/Jtv4mY
[2] https://goo.gl/NCggYW
[3] https://goo.gl/R1aSoL