Παρατηρώντας τον πόνο των άλλων
«Ο Serhii κλαίει πάνω από το άψυχο σώμα του Iliya, του νεαρού γιου του, στο νοσοκομείο της Μαριούπολης στην Ουκρανία, Τετάρτη, 2 Μαρτίου 2022.» έγραφε η ανάρτηση του φωτογράφου Evgeniy Maloletka.
Ασυναίσθητα ο κέρσορας πηγαίνει στο «λυπάμαι», αλλά σταματάω την τελευταία στιγμή. Τα υψωμένα δαχτυλάκια, οι καρδούλες, τα εικονικά δάκρυα που βάζω σε αναρτήσεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία μερικές φορές μου φαντάζουν πολύ ψεύτικα μπροστά στα δράματα της πραγματικής ζωής.
Πέρα όμως από τα δικά μου ψυχανεμίσματα η φωτογραφία είναι εκεί, ένα πάγωμα του χρόνου, που φέρνει μαζί με άλλες τη φρίκη της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, τη φρίκη του πολέμου στο σπίτι μας. *
~~~
Ο φωτογράφος, ο Evgeniy Maloletka, γεννήθηκε σε μια μικρή πόλη της ανατολικής Ουκρανίας και δουλεύει ως ανεξάρτητος φωτορεπόρτερ συνεργαζόμενος με διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία. Πρωτοείδα φωτογραφίες του όταν κάλυψε την Ουκρανική επανάσταση του 2014 και στη συνέχεια τις συγκρούσεις στην Κριμαία και την ανατολική Ουκρανία.
Όταν τον Φεβρουάριο έγινε η ρώσικη εισβολή στην Ουκρανία ήταν ένας από τους ελάχιστους διεθνείς φωτογράφους που παρέμεινε στη πολιορκημένη Μαριούπολη. Ήταν η περίοδος όπου το Υπουργείο Εξωτερικών και το Υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας ισχυριζόταν ότι η Ρωσία στοχεύει μόνο στρατιωτικές εγκαταστάσεις.
Οι φωτογραφίες του Maloletka από την πολιορκημένη πόλη, που δημοσιευόταν στα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά πρακτορεία, έδειχναν καθημερινά ότι η πραγματικότητα ήταν τελείως διαφορετική. Οι «στρατιωτικοί στόχοι» ήταν σχολεία, νοσοκομεία, καταστήματα, απλοί καθημερινοί άνθρωποι. Ήταν αυτός που κατέγραψε τη ρώσικη επίθεση στο μαιευτήριο της Μαριούπολης σε βίντεο και σε φωτογραφίες που έκαναν τον γύρο του κόσμου. Ο Maloletka κατάφερε να φύγει από την πόλη στα μέσα Μαρτίου για να συνεχίσει τα ρεπορτάζ του στα άλλα μέτωπα του πολέμου.
~~~
* Γράφει η Susan Sontag στην αρχή του βιβλίου της «Παρατηρώντας τον πόνο των άλλων»: [1]
«…Ποιο «εμείς» αποτελεί τον στόχο αυτών των σοκαριστικών εικόνων; Κανονικά, αυτό το «εμείς» περιλαμβάνει […] μια πολύ ευρύτερη κοινότητα, όλους εκείνους τους οποίους απασχολεί έστω συμβολικά κάποιος βρόμικος πόλεμος που γίνεται σε μια ξένη χώρα. Οι φωτογραφίες είναι μέσο για να γίνουν «πραγματικά» (ή «πιο πραγματικά») τα ζητήματα τα οποία θα προτιμούσαν να αγνοούν οι προνομιούχοι και οι απλώς ασφαλείς…»
Για να καταλήξει στο τέλος του βιβλίου της:
«…Εμείς» (αυτό το «εμείς» είναι όλοι όσοι δεν βίωσαν ποτέ οτιδήποτε μπορεί να μοιάζει με αυτά που πέρασαν εκείνοι που βιώνουν έναν πόλεμο) δεν καταλαβαίνουμε. Δεν το αντιλαμβάνεται ο νους μας. Δεν μπορούμε όντως να φανταστούμε πώς ήταν αυτά που πέρασαν εκείνοι. Δεν μπορούμε να φανταστούμε τι τρομερός, τι τρομαχτικός είναι ο πόλεμος και πόσο φυσιολογικός γίνεται. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε, δεν μπορούμε να φανταστούμε. Κάθε στρατιώτης, και κάθε δημοσιογράφος, νοσοκόμος και ανεξάρτητος παρατηρητής που έχει μείνει λίγο χρόνο κάτω από εχθρικά πυρά και είχε την τύχη να διαφύγει τον θάνατο που χτύπησε τους άλλους κοντά του, ακριβώς αυτό αισθάνεται. Και έχει δίκιο.»
~~~
Έχει δίκιο! Δεν μπορούμε να καταλάβουμε, δεν μπορούμε να φανταστούμε.
[1] Susan Sontag, Παρατηρώντας τον πόνο των άλλων, Scripta, Αθήνα 2003