Πλίνθοι και κέραμοι

Διάβασα με προσοχή την ομιλία του υπουργού στην αρχή της χρονιάς προς τα στελέχη της εκπαίδευσης. Ανάμεσα στα πολλά και διάφορα για «έξυπνα σχολεία» και άλλα μεγαλεπήβολα υπήρχαν και υποσχέσεις για λύση απλών προβλημάτων. Να έρχονται στην ώρα τα βιβλία τους, να γίνονται οι αποσπάσεις και οι μεταθέσεις έγκαιρα, να μη λείπουν εκπαιδευτικοί από τα σχολεία … να… να…

Πράγματα μικρά καθημερινά. Η «επανάσταση» του αυτονόητου.
Σε χώρες όπως η Ελλάδα όπου περισσεύουν οι μεγαλόστομες διακηρύξεις και τα σχέδια για «εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις» η λύση καθημερινών προβλημάτων είναι το καλύτερο που μπορεί να προσφέρει κάποιος…

…ΑΛΛΑ…
όπως δυστυχώς σε όλα τα θέματα υπάρχει ένα μεγάλο ΑΛΛΑ.
Είναι αυτή η πραγματικότητα που προσγειώνει ανώμαλα τα λόγια και τις φιλοδοξίες τις μεγάλες. Που εμφανίζεται αμείλικτη όταν καταλαγιάζουν τα χειροκροτήματα των κλακαδόρων.

Διαβάζεις τα στοιχεία και βλέπεις μερικές χιλιάδες εκπαιδευτικών αποσπασμένους σε υπηρεσίες και φορείς άσχετους με το έργο τους. Όλοι με την υπογραφή του Υπουργού που στα λόγια θέλει τα σχολεία να λειτουργούν χωρίς ελλείψεις. Όλες με την υπογραφή του Υπουργού για την «εξυπηρέτηση» όχι αναγκών αλλά ρουσφετιών προσωπικών και κομματικών.

Διαβάζεις για τις εικονικές αποσπάσεις, ελέω κομματικών προϊσταμένων και ρουσφετολόγων αιρετών, σε δυσπρόσιτα και παραμεθόρια σχολεία με σκοπό να καρπωθούν κάποιοι τα αυξημένα μόρια χωρίς βέβαια να υπηρετήσουν.

Εκπαιδευτικοί που λείπουν απ’ τα σχολεία, εκπαιδευτικοί που «κάθονται», όλοι με την υπογραφή του Υπουργού, και εσύ να μαλώνεις στο σχολείο για το ποιος θα καλύψει τα κενά, για το τι θα γίνουν τα παιδιά, για τον δάσκαλο που λείπει στο ολοήμερο και τι θα γίνει τώρα, για την «Καλλιπάτειρα» που δεν ήρθε ποτέ και ποιος θα κάνει τις ώρες της.

---

Κελιά φυλακής  χαρακτήρισε τα σχολεία μας σε άλλο σημείο της ομιλίας του ο Υπουργός.
Και βρήκε τη λύση για να τα κάνει ανθρώπινα.
Έδωσε εντολή να πάρουν επώνυμο.

Επιτροπές συστάθηκαν άμεσα, εγκύκλιοι στάλθηκαν, συνεδριάσεις συλλόγων διδασκόντων συγκλήθηκαν.

«Θάνατος οι λεροί και άσημοι δρόμοι
Με τα λαμπρά μεγάλα ονόματά τους…»

Είπε ο Γιώργος όταν η συζήτηση έφτασε στα ονόματα των σχολείων
Ω! υποκρισία μεγάλη. Βουλιάζουμε στη μιζέρια παλεύοντας μόνοι σε σχολεία που λειτουργούν χωρίς βοήθεια και στήριξη, μας μαλώνει από πάνω ο Υπουργός, έχουμε και τους προϊσταμένους που αντί να λύνουν κανένα πρόβλημα τρέχουν να υλοποιήσουν με ζήλο περισσό τα ασήμαντα…

Δεν είναι πάντα έτσι μου γράφει στο email ο φίλος ο Στέλιος. Και περιγράφει μια ωραία πρωτοβουλία πριν από χρόνια στο Αιγάλεω, υπηρετούσε εκεί ως Σχολικός Σύμβουλος, με σκοπό να πάρουν ονόματα ποιητών τα σχολεία της πόλης.
Γράφει:

«Επειδή πιστεύω στο γόνιμο προβληματισμό θέλω να σου κοινοποιήσω την προσπάθεια που κάναμε με τον Ηλία Αναγνώστου, πολύ πριν βγει η Πολιτεία… για να δώσουμε ονόματα στα σχολειά του Αιγάλεω. Σου στέλνω λοιπόν το σκεπτικό της πρότασής μας έτσι όπως το δώσαμε στους δασκάλους μας και τους ζητήσαμε να αποφασίσουν αν θέλουν ή όχι να δώσουν ονόματα στα σχολειά τους. Αυτοί είχαν και τον τελικό λόγο.
Για την ιστορία να σημειώσω πως ονόματα πήραν τα 14 από τα 20 σχολειά. Στο 1ο που είναι Πειραματικό Ολοήμερο και είχε το όνομα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ είπαμε να μην πάρει όνομα (ο Α. έχει γράψει βλέπεις την «ΠΟΙΗΤΙΚΗ»), όνομα δεν ήθελε και το ένα και μοναδικό ιδιωτικό καθώς και 4 σχολειά. Τα χρόνια αυτά οι συνάδελφοι συγκέντρωσαν υλικό, στα περισσότερα από τα σχολεία και έκαναν καταπληκτικές δουλειές με τα παιδιά. Είπαμε και στο Δήμο, μιας και τα σχολεία δίνουν το στίγμα της πόλης… των ποιητών να κάνουμε μια χορωδία από όλα τα σχολειά και να παρουσιάσουμε μελοποιημένη ποίηση… αλλά…
Για την ιστορία επίσης τα ονόματα που προέκυψαν είναι:

31η περιφέρεια (που ήμουν πριν)

2ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΝΙΚΟΣ ΓΚΑΤΣΟΣ»
3ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ»
9ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ»
10ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ»
11ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ
12ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ
14ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ»
20ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ»
ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ Δ. ΣΧ. ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ

41η περιφέρεια (τώρα – τότε ο Ηλίας Αναγνώστου)

1ο ΠΕΙΡ. Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ»
4ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ
5ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ»
6ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ»
7ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ»
8ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΚΩΣΤΑΣ ΚΡΥΣΤΑΛΛΗΣ»
13ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ»
15ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΛΛΗΣ»
16ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ
17ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΙΝΗΣ»
19ο Δ. ΣΧ. ΑΙΓΑΛΕΩ «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ»

Δεν πιστεύω πως είναι όλα μαύρα και αντιδραστικά, αρκεί να υπάρχει έστω και ένα ψήγμα γνησιότητας και ελευθερίας…»

Κι έχει απόλυτο δίκιο όταν γίνονται τέτοιες πρωτοβουλίες με συγκεκριμένο στόχο και περιεχόμενο. Αν συνοδεύονται από ουσιαστικές συζητήσεις με τους δασκάλους και τους μαθητές. Με την τοπική κοινωνία.

Όταν όμως αυτό γίνεται ένα επικοινωνιακό παιχνίδι ενός πολιτικού με επιτροπάτα που τα ίδια δεν ξέρουν τι ακριβώς θέλουν να πετύχουν τότε με θλίβει αφάνταστα ο υπερβάλλον ζήλος να φανούμε «καλά παιδιά».

Τότε οδηγούμαστε σε καταστάσεις αποστεωμένες από κάθε παιδαγωγικό περιεχόμενο. Και το μοναδικό κέρδος της όλης διαδικασίας να το έχει ο επιγραφοποιός και ο τυπογράφος που θα φτιάξουν την καινούρια ταμπέλα και σφραγίδα του σχολείου.

Μακάρι να έχω άδικο…

---

Στον τελευταίο χιονιά, θυμάστε τότε που κλείσανε τα σχολεία στην Αθήνα για 2 μέρες, άκουσα έναν Νομάρχη να απαντά στην εύλογη ερώτηση «αφού δεν έχει χιόνι γιατί είναι κλειστά τα σχολεία;» με το συντριπτικό επιχείρημα: «Έβλεπα πως δεν υπήρχε λόγος να κλείσουν τα σχολειά… αλλά αν χτυπήσει ένα παιδί;»

Προσέξτε μη χτυπήσει κανένα παιδί…»

Είναι το μόνιμο μότο που ακούς από τη στιγμή που θα διοριστείς μέχρι που θα τελειώσεις…
Προϊστάμενοι, σύμβουλοι, διευθυντές υποδιευθυντές, δάσκαλοι έχουν ανάγει την παραπάνω φράση ως την Αγία Γραφή της ελληνικής εκπαίδευσης.
Κάθε καθώς πρέπει προϊστάμενος θεωρεί ότι πρέπει να ειπωθεί στις πρώτες νουθεσίες του.
«Η ασφάλεια των παιδιών κύριοι. Το πρώτο μέλημά μας…»
Κάθε καθώς πρέπει διευθυντής είναι αυτό που θα τονίζει με κάθε αφορμή.
Κάθε καθώς πρέπει υποδιευθυντής θα πρέπει να το έχει ως μόνιμο άγχος του.

«Ξέρετε συνάδελφοι το πρόβλημα είναι να μη σκοτωθεί κανένα παιδί» και κουνάμε όλοι συγκαταβατικά το κεφάλι. Κι όσοι πλησιάζουν πιο κοντά στη σύνταξη το κουνάνε και πιο πολύ ενώ η όλη συζήτηση συνοδεύεται από μυθοπλασίες και παραφουσκωμένες ειδήσεις για δασκάλους που σέρνονται στα δικαστήρια και καταδικάζονται σε εξοντωτικές ποινές γιατί χτύπησε ένα παιδί στην τάξη, στην αυλή.
Συνεδριάσεις επί συνεδριάσεων συλλόγων διδασκόντων έχουν ασχοληθεί μ’ αυτό το θέμα. Χιλιάδες σελίδες πρακτικών γράφτηκαν και γράφονται για να καλύψουν τα «νώτα». Εργατοώρες καταναλώνονται.

…Για ένα τίποτα…

«Μα είσαι πάλι απόλυτος και δογματικός.» μου φωνάζει από δίπλα ο Γρηγόρης. Οι γονείς στέλνουν τα παιδιά στο σχολείο και πρέπει να επιστρέψουν με ασφάλεια στο σπίτι.

Η ασφάλεια των μαθητών.

Η απόλυτη υποκρισία… μιας κοινωνίας που έχει μάθει να σκέφτεται με τους τύπους και όχι με την ουσία.

Σχολεία γεμάτα παγίδες, με αίθουσες και αυλές χωρίς προδιαγραφές ασφαλείας.
Σκάλες και χώροι που κλείνονται αυθαίρετα. Εμπόδια θανάτου σε μια επικίνδυνη κατάσταση…
Προετοιμασία και υποδομές για την αντιμετώπιση της φωτιάς, του σεισμού στο 99% των περιπτώσεων ανύπαρκτη.
«Ασκήσεις» ετοιμότητας που γίνονται για να γραφτούν στα χαρτιά.
Παιδικές χαρές με παιχνίδια κατεστραμμένα γεμάτα κινδύνους
Πυροσβεστήρες που θεωρούνται είδη πολυτελείας.
Προσθήκες και παρεμβάσεις χωρίς καμιά μελέτη.
Εγκαταστάσεις ασυντήρητες…
Καταστροφές σε χώρους και σε υλικά που χρονίζουν γιατί δεν υπάρχει η φροντίδα ή δεν έχεις το ανάλογο γλείψιμο στο Δήμο.

Και για αυτά τα ουσιαστικά δεν ασχολείται κανείς. Ή ασχολείται μόνο αν «γίνει το κακό» για να ξεχαστούν την επομένη.

Το μεγάλο πρόβλημα πάντα είναι το πόσοι θα εφημερεύουν και τι ώρα θα έρθει και θα φύγει ο υπεύθυνος εφημερίας. Το αν τα παιδιά θα κατέβουν κάτω το διάλειμμα ή αν θ’ ανέβουν σε κανένα δέντρο της αυλής…. για το αν κλείσουν τα σχολεία της Αθήνας μόλις χιονίσει μη σπάσουμε κανένα χέρι… Και για τον αν θα μπουν κάγκελα στα παράθυρα μην τυχόν και βουτήξει στο κενό κανένα πρωτάκι…

Υποκρισία και θλίψη…

…για τα τυχόν σπασμένα χέρια… και βέβαια πολύ λίγο έως καθόλου συζήτηση για τα «σπασμένα» μυαλά των παιδιών που δυστυχώς δεν επιδιορθώνονται ποτέ…

---

Μιλούσα τις προάλλες με τον Κώστα, διευθυντή σ’ ένα σχολείο στην Αθήνα, το ‘φερε η κουβέντα για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες.

– Έχουμε στο σχολείο μας ένα παιδί, μου λέει. Δύσκολο, οι γονείς από πάνω αλλά το σχολείο αδυνατεί να το βοηθήσει. Οι σύμβουλοι ειδικοί και μη περάσανε εκφράσανε την συμπαράστασή τους, είπαν πως θα το αναλάβουν προσωπικά, η χρονιά τελειώνει και όσο τους είδες εσύ…

-Και τι κάνεις Κώστα;

-Καρναβά. Του βάζω ν’ ακούσει Καρναβά!!!
Μου’ πε ο πατέρας του πως μόνο αυτό το ηρεμεί, βρήκα κι εγώ 2 κασέτες, όχι από στούντιο αλλά πανηγυριώτικες, τις βάζει η δασκάλα στο κασετόφωνο, αντιλαλεί το κλαρίνο μέχρι το δρόμο και μπορεί κάπως να δουλέψει.

Το μάτι μου έπεσε εκείνη τη στιγμή στην τηλεόραση όπου ο Υπουργός Παιδείας ανακοίνωνε περιχαρής το νέο νόμο για την Ειδική Αγωγή…

…Έκλεισα την τηλεόραση και πάτησα το κουμπί στο στερεοφωνικό… Το κλαρίνο και η φωνή του Καρναβά πλημμύρισαν το δωμάτιο:

«Βαθιά σπηλιά μες τα βουνά
θα βρω να κατοικήσω…»

Υ.Γ. Για τους αμύητους: Καρναβάς Τάκης,  λαϊκός τραγουδιστής ξακουστός στα πανηγύρια της Δυτικής Ελλάδας.
Ξέρετε κλαρίνο, μπύρα και χορός μέχρι πρωίας…

---

Ένα νέο κεφάλαιο στο ζήτημα της προσέγγισης μεταξύ της Γαλλίας και της Γερμανίας άνοιξε χθες με την παρουσίαση στο Βερολίνο ενός κοινού βιβλίου διδασκαλίας της Ιστορίας για τους μαθητές της τελευταίας τάξης του λυκείου των δύο χωρών.
Το νέο βιβλίο αποτελεί τη συνέχεια μιας φιλόδοξης προσπάθειας η οποία ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια. Κατά τις εργασίες του Κοινοβουλίου των Νέων στο Στρασβούργο, μαθητές από τις δύο χώρες είχαν υπογραμμίσει την ανάγκη συγγραφής ενός βιβλίου Ιστορίας που θα διαφωτίζει τα ιστορικά γεγονότα, αναδεικνύοντας τις διαφορές με τις οποίες τα προσέγγιζαν ως σήμερα Γαλλία και Γερμανία.
Το 2006 εισήχθη στις τελευταίες τάξεις των σχολείων ένα βιβλίο Ιστορίας το οποίο κάλυπτε τη μεταπολεμική περίοδο. Το βιβλίο τυπώθηκε σε δύο εκδόσεις, μία γερμανική και μια γαλλική, όμως το περιεχόμενο και η εισαγωγή τους ήταν κοινά.
Με τίτλο «Η Ευρώπη και ο κόσμος από το Συνέδριο της Βιέννης μέχρι το 1945», το νέο βιβλίο ακολούθησε τις ίδιες κατευθυντήριες αρχές με το προηγούμενο σε ό,τι αφορά τον τρόπο γραφής του. Το βιβλίο αναλύει τα γεγονότα μιας περιόδου, ιδιαίτερα ευαίσθητης για τις δύο χώρες, που συγκλονίστηκε από τρεις πολέμους.
Σύμφωνα με τη γαλλική εφημερίδα «Le Μonde», το βιβλίο γράφτηκε από μια ομάδα 12 επιστημόνων, Γάλλων και Γερμανών, η οποία εργάστηκε υπό τις οδηγίες και τις κατευθύνσεις τριών καθηγητών.
Και από τις δύο πλευρές του Ρήνου, οι συγγραφείς ανέλαβαν το δύσκολο έργο της καταγραφής μιας ιστορίας που ως τώρα μάλλον δίχαζε παρά ένωνε τους δύο λαούς. Έπειτα από διαβουλεύσεις η ομάδα κατέληξε σε συμφωνία σχετικά με τον τρόπο που θα γραφόταν το βιβλίο, καθώς στα σχολεία της Γερμανίας η Ιστορία που διδάσκεται ξεκινά από μια μεταγενέστερη περίοδο σε σχέση με αυτή που μελετούν οι γάλλοι μαθητές.
Το κοινό γαλλογερμανικό βιβλίο εξιστορεί τα γεγονότα από το 1815 ως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τα σημεία διαφωνίας της μεικτής ομάδας των ιστορικών ήταν ελάχιστα. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι τόσο οι Γάλλοι όσο και οι Γερμανοί ιστορικοί συμφώνησαν ως προς τις αιτίες και τις αφορμές που οδήγησαν στο λουτρό αίματος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα σημαντικότερα θέματα συζήτησης που προκύπτουν μέσα από το βιβλίο σχετίζονται με τα δεινά που υποφέρουν όλοι οι λαοί όταν ξεσπά ένας πόλεμος.
Σε ό,τι αφορά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γάλλοι επέμεναν ότι το βιβλίο έπρεπε να αφιερώνει ένα κεφάλαιο στο Γ΄ Ράιχ, στο οποίο θα εξιστορούνταν οι πρωτοφανείς βιαιότητες που υπέστησαν οι λαοί από τους ναζιστές και το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Ευρώπης.
Στο βιβλίο αναλύεται επίσης η πορεία των κρατών της Ευρώπης προς την ενοποίηση, το «μεγαλύτερο πρόγραμμα για την ειρήνη και την ευημερία» στη γηραιά ήπειρο.
(από το site www.edra.gr)

---

Τέλειωσε και η φετινή χρονιά. Η δεύτερη με τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα και τα βιβλία. Προσωπικά τα βλέπω με θετικό μάτι. Βλέπω την τάξη μου πιο «ζωντανή», τα παιδιά να προσεγγίζουν τη γνώση πιο ευχάριστα και να μαθαίνουν πράγματα που προσωπικά τα θεωρούσα αδιανόητα τα προηγούμενα χρόνια.

Στην Ελληνική σχολική πραγματικότητα βέβαια ποτέ τα πράγματα δεν είναι ρόδινα.

Για δεύτερη χρονιά βολοδέρνουμε μόνοι και έρημοι προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσουμε νέες προσεγγίσεις, να αλλάξουμε τρόπο διδασκαλίας που χρόνια τώρα είχαμε συνηθίσει, να βοηθήσουμε τους μαθητές μας.
Για δεύτερη χρονιά πράγματα που θα μπορούσαν να γίνουν πιο εύκολα φαντάζουν ως ανυπέρβλητα εμπόδια γιατί λείπει ο σχεδιασμός, η επιμόρφωση, η καθημερινή βοήθεια.
Για δεύτερη χρονιά γευόμαστε τον παραλογισμό ενός εκπαιδευτικού συστήματος στο οποίο κυριαρχεί η προχειρότητα.

Ένα εκπαιδευτικό σύστημα που ζητά από τον εκπαιδευτικό να είναι έτοιμος για όλα χωρίς να του προσφέρει το παραμικρό εφόδιο. Ένα εκπαιδευτικό σύστημα που στηρίζεται στο «φιλότιμο των Ελλήνων» κι αν αυτό δεν υπάρχει τότε δεν τρέχει τίποτε. Που οι Υπουργοί κυβερνάνε με δηλώσεις από την τηλεόραση, που οι προϊστάμενοι ασχολούνται όλο και περισσότερο με την γραφειοκρατία και τη συμπλήρωση στατιστικών καταστάσεων και όχι με την ουσία της εκπαίδευσης, που οι σχολικοί σύμβουλοι νοιάζονται όλο και περισσότερο το πώς θα τα έχουν καλά με το πανεπιστημιακό κατεστημένο και όχι με το πως θα βοηθήσουν τον μαχόμενο εκπαιδευτικό…
Όμως…

…πολύ τρόμαξα όταν σε συγκεντρώσεις της Ένωσης Γονέων του Αγίου Δημητρίου άκουσα εισηγήσεις γεμάτες δαιμονολογία και καταστροφολογία.
Και τρόμαξα ακόμα περισσότερο όταν είδα συναδέλφους μου να χειροκροτούν εισηγήσεις που έλεγαν ούτε λίγο ούτε πολύ ότι διδάσκουμε στα σχολεία τα χειρότερα, τα πιο αντιεπιστημονικά βιβλία που στραβώνουν τη νέα γενιά και κάνουν πολίτες υποτακτικούς στον παγκόσμιο καπιταλισμό, τους Αμερικάνους και τα μονοπώλια!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Όταν άκουσα πως η δουλειά σε ομάδες χωρίζει τους μαθητές σε καλούς και κακούς και ενισχύει τους ταξικούς φραγμούς στη μόρφωση. Όταν άκουσα πως η προσαρμογή της διδασκαλίας στο επίπεδο του κάθε μαθητή και η ευελιξία των μορφών προσέγγισης της γνώσης δημιουργεί άβουλα όντα «χαζούς» και επικίνδυνους!!! πολίτες…

Όλα τα προβλήματα που βιώνουμε καθημερινά, πιστεύω πως δεν πρέπει να μας οδηγήσουν στην απόρριψη μεθόδων και παιδαγωγικών προσεγγίσεων σύγχρονων και αποτελεσματικών. Η λύση δεν μπορεί να είναι η επιστροφή στις «απλές» διδακτικές του ‘60 και του ‘70. Το σχολειό του 21ου αιώνα δεν μπορεί να είναι το σχολείο των ατέλειωτων φωτοτυπιών, των χρονικών αντικαταστάσεων και της μηχανικής εκμάθησης της προπαίδειας και της κάθετης πρόσθεσης με κρατούμενο.

Δεν μπορεί στο όνομα του ότι είναι δύσκολα τα Μαθηματικά της Πέμπτης να γυρίσουμε στην εν χορώ απαγγελία του πολλαπλασιασμού και «τι τα θέλουμε αυτά τα μοτίβα» τώρα…

Από κει και πέρα σίγουρα θα πρέπει να γίνει μια ουσιαστική συζήτηση και αξιολόγηση της νέας κατάστασης στα σχολεία που να οδηγήσει σε μέτρα ενίσχυσης του μαχόμενου εκπαιδευτικού και σε πολύ συγκεκριμένες αλλαγές σε Αναλυτικά Προγράμματα και διδακτικές πρακτικές.

Σε κάθε άλλη περίπτωση οι χαμένοι θα είμαστε εμείς ως επαγγελματίες και οι μαθητές μας.

---

77η Γενική Συνέλευση της Δ.Ο.Ε.

Η πρώτη Γενική Συνέλευση του συνδικάτου μας που δεν έχει θέμα συζήτησης….

Μια συνέλευση που θα συζητήσει 2-3 αλλαγές στο καταστατικό και από και εκεί πέρα τίποτα…
Η μάλλον θα ακολουθήσει μια ατέλειωτη ομφαλοσκόπηση για το πόσο μεγάλη απεργία είχαμε κάνει και τι ωραία επανάσταση κάναμε. Συνοδευόμενη από λεονταρισμός για το ποιος θα κάνει την πιο «επαναστατική» απεργιακή πρόταση…

Τα απότοκα ενός παρακμιακού συνδικαλισμού που δυστυχώς καμιά οργανωμένη παρέμβαση δεν έχει πια τη δύναμη ή τη θέληση να αλλάξει…
Έγραφα πριν από 3 χρόνια:

….Αντί όλη αυτή (η άσχημη κατάσταση στο συνδικάτο) να γίνει αντικείμενο μελέτης και προβληματισμού περισσεύει κάθε φορά ο διαγωνισμός αγωνιστικότητας. Όσο το συνδικάτο αποδομείται με την συντριπτική πλειοψηφία των συναδέλφων να απέχει από κάθε ουσιαστική συλλογική διαδικασία τόσο ανεβαίνουν οι τόνοι για πιο έντονη δράση.
Το απόλυτο θέατρο του παραλόγου ή η σύγχρονη εφαρμογή της ομοιοπαθητικής στο συνδικαλιστικό κίνημα…

Κι έχεις και τον Σπύρο να ρωτάει…
«Δηλαδή να μην κάνουμε καμία απεργία;» Τι να πεις…

…Η συνέχεια τον Οκτώβριο…

Λίγο ο μουντός καιρός των τελευταίων ημερών, λίγο η καθημερινότητα που πάει από το κακό στο χειρότερο κάνουν το γράψιμο να βγαίνει με δυσκολία.

Αχ! αυτή η καθημερινότητα, η ίσια γραμμή χωρίς σκαμπανεβάσματα, δείγμα θανάτου στα μόνιτορ των ιατρικών μηχανημάτων, που όλοι την κατηγορούν αλλά και όλοι την υπερασπίζονται μια και εξασφαλίζει τη σιγουριά. Τη σιγουριά που φαίνεται ότι την έχουμε όλο και περισσότερο ανάγκη όσο ο κόσμος γύρω μας αλλά-ζει και εμείς αισθανόμαστε αδύναμοι να τον ακολουθήσουμε.

Περπατώ με τον Θανάση στους δρόμους της πόλης μου, γεμάτους με σκουπίδια και παρκαρισμένα αυτοκίνητα και θυμώνουμε. Περπατούμε πάνω σε πεζοδρόμια εκατομμυρίων ευρώ που απλά έγιναν για να γίνουν.

Με ράμπες για τα άτομα με ειδικές ανάγκες και τις μανάδες με τα καρότσια, με ειδικές πλάκες για τους τυφλούς … που κόβονται στη μέση από τις κολώνες των σημάτων, της ΔΕΗ, τα μπάζα του καθένα, την πραμάτεια απ’ το περίπτερο. Με αυτοκίνητα παρκαρισμένα στα πιο απίθανα μέρη.
Με κάδους ανακύκλωσης ξέχειλους σκουπίδια, καρικατούρες και άλλοθι της δήθεν οικολογικής συνείδησης πολιτών και αρχόντων.

Κάτι πρέπει να γίνει.

Διαβάζω στο www.streetpanthers.gr για τα αυτοκόλλητα «είμαι γάιδαρος – παρκάρω όπου γουστάρω» που κολλάνε οι «Πάνθηρες των δρόμων» στα παράνομα παρκαρισμένα αυτοκίνητα και λέω ίσως πρέπει να αρχίσουμε κάτι τέτοια.
Γιατί για το χάλι δεν φταίει μόνο ο καπιταλισμός αλλά και οι χιλιάδες μικρές υποχωρήσεις, τα χιλιάδες μικρά σκόντα που κάνουμε σαν πολίτες, είτε γιατί βαριόμαστε, είτε γιατί βολευόμαστε είτε γιατί αδιαφορούμε.
Αυτά τελικά είναι τα βαρίδια που εμποδίζουν ν’ αλλάξει κάτι.
Κάτι έκανε και η Αμαλία Καλυβινού όταν αποφάσισε να δημοσιοποιήσει την πραγματι-κότητα που βίωνε σε ιδιωτικές και δημόσιες κλινικές με γιατρούς και ασφαλιστικά ταμεία. Τα φακελάκια, η αδιαφορία, η γραφειοκρατία, εικόνες της καθημερινότητάς μας.

Η πορεία της μέχρι το θάνατό της όπως την κατέγραψε στο http://fakellaki.blogspot.com/ ήταν ένα πετραδάκι που τάραξε τα νερά. Ίσως όχι ικανό για να δημιουργήσει την τρικυμία που χρειάζεται αλλά δείχνει ένα δρόμο που ξεφεύγει απ’ το κουκούλωμα και την απάθεια. Που ξεφεύγει και από την πεπατημένη των δήθεν διεκδικήσεων για την αναβάθμιση της υγείας (αυτό κάτι μου θυμίζει) που χρόνια τώρα, υποτίθεται ότι παλεύουν οι «επίσημοι» συνδικαλιστικοί φορείς και υπόσχονται να υλοποιήσουν οι κάθε φορά κυβερνώντες.

Παρακολουθώ με ενδιαφέρον τη συζήτηση για το σκάνδαλο των «επενδύσεων» των Ασφαλιστικών μας Ταμείων και χάνομαι ανάμεσα στα χιλιάδες ευρώ που πετάγονται αριστερά και δεξιά.

Χρήματα μαζεμένα λεπτό το λεπτό από χιλιάδες ανθρώπους.
Κόποι μιας ζωής, υποθήκη για καλά γερατειά.

Τρελαίνομαι και εκνευρίζομαι με όλους αυτούς τους μεγαλόσχημους που ελέω κομματικής καταγωγής διαχειρίζονται τα χρήματά μας λες και είναι η προσωπική τους περιουσία.

Αλλά πιο πολύ τρελαίνομαι από τους «δικούς μας» ανθρώπους. Τους «εκπροσώπους μας» στις διοικήσεις των ταμείων.
Μειοψηφία μεν εκεί, αλλά υποτίθεται ότι αποτελούν το «μάτι και το αυτί μας».

Πού ήταν άραγε όταν οι διάφορες χρηματιστηριακές εταιρείες αλώνιζαν για πάρτη τους στους διαδρόμους των γραφείων των ταμείων;
Μήπως κυκλοφορούσαν με το κινητό στο αυτί για να διεκπεραιώνουν μικρορουσφετάκια; «Έλα το κανόνισα. Θα πάρεις το δάνειο που ζήτησες δυο μέρες γρηγορότερα.» Εκπρόσωποι όχι δικοί μας αλλά ενός εκφυλισμένου κομματικού συνδικαλισμού που στηρίζεται κυρίως στην ανοχή μας και την αφέλειά μας.

Ίσως η Αμαλία και οι Πάνθηρες των δρόμων να έχουν περισσότερο δίκιο απ’ ότι φαντάζει μια πρώτη προσέγγιση της λογικής τους.

Μοίρασα στην αρχή της χρονιάς σε λιγοστούς φίλους και συναδέλφους μια σειρά από κείμενα σχετικά με το βιβλίο της ιστορίας της Στ’ Δημοτικού. Τα ενσωματώνω κι αυτά εδώ μια και η συζήτηση δεν φαίνεται να έχει τελειώσει και έχει ενδιαφέρον.

Η συζήτηση για το νέο βιβλίο της ιστορίας της Στ’ Δημοτικού ξεκίνησε στην αρχή της φετινής σχολικής χρονιάς μετά από δηλώσεις του Αρχιεπισκόπου και κύκλων της εκκλησίας για «ενστάσεις» στα βιβλία: Θρησκευτικά της Α, Β και Γ Γυμνασίου, Ιστορία της Στ’ Δημοτικού, Αρχαίων Ελληνικών της Α’ Γυμνασίου και Νέων Ελληνικών της Γ’ Γυμνασίου.

Η κριτική για τα μεν βιβλία των θρησκευτικών στρέφεται στο ότι είναι «περισσότερο θρησκει-ολογικού περιεχομένου», για το βιβλίο της Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού ότι «η ύλη είναι συμπυκνωμένη σε 140 σελίδες και δεν υπάρχει εκτενής ανάλυση για την Ελληνική Επανάσταση ή τη Μικρασιατική Καταστροφή, ενώ δεν είναι εμφανής και ο ρόλος της Εκκλησίας στην Επανάσταση» και για τα βιβλία των Αρχαίων Ελληνικών και των Νέων Ελληνικών ότι έχουν αφαιρεθεί κείμενα που αναφέρονται στον χριστιανισμό .
Στην πορεία η συζήτηση επικεντρώθηκε αποκλειστικά στο βιβλίο ιστορίας της Στ’ Δημοτικού όπου μαζί με τον κ. Χριστόδουλο δημιουργήθηκε ένα μέτωπο που αποτελείται: (αντιγράφω από τον Ιό της Ελευθεροτυπίας / ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ – 18/02/2007)
«…
– Τον επικοινωνιακό μηχανισμό της Εκκλησίας της Ελλάδος (όπως τα μέλη της «Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητος» Κων/νος Χολέβας και Βλάσης Αγτζίδης). Ο ίδιος ο Χριστόδουλος έδωσε τις ευλογίες του με ομιλία του στη Σχολή Αξιωματικών της ΕΛ.ΑΣ. (23/1/07).
– Το ΛΑ.Ο.Σ. και ιδιαίτερα τα στελέχη του που προέρχονται από το λεπενικό «Ελληνικό Μέτωπο» του Μάκη Βο-ρίδη (Χαρίτος, Δούμας, Καρδαράς).
– Την ομάδα γύρω από τα έντυπα «Αρδην» και «Ρήξη» του Γιώργου Καραμπελιά.
– Την υπερατλαντική ελληνοαμερικάνικη εθνικοφροσύνη, με μπροστάρισσα τη γνωστή μας «Παμμακεδονική Α.Ε.» των ΗΠΑ, που μπήκε στον χορό με μια σχετική καθυστέρηση…
…Συντονιστικό κέντρο της καμπάνιας αποτελεί το ηλεκτρονικό περιοδικό «Αντίβαρο» (www.antibaro.gr), που πήρε και την πρωτοβουλία συλλογής των υπογραφών…
…Η μελέτη των υπογραφών έχει ενδιαφέρον: Από τους 3.736 που είχαν υπογράψει ώς την περασμένη Τρίτη, 36 είναι αξιωματικοί ε.α. (οι 5 στρατηγοί) και 8 εν ενεργεία, 7 ιερείς, 64 δάσκαλοι και 137 καθηγητές, ενώ 11 δηλώνουν ιστορικοί. Τουλάχιστον 275 αναφέρουν ως τόπο διαμονής την Κύπρο, 46 τον Καναδά, 23 την Αυστραλία κι 162 τις ΗΠΑ -απαιτούν δηλαδή αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα μιας άλλης χώρας απ’ αυτή στην οποία ζουν και εργάζονται!…
…υπέρ της άμεσης απόσυρσης του βιβλίου έχουν υπογράψει ένας τέως πρόεδρος της δημοκρατίας (Χρ. Σαρτζετάκης), ένας πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής (Π. Κρητικός) και δύο πρώην βουλευτές του ΠΑΣΟΚ (Βερυβάκης, Βουνάτσος). Τέσσερις πάλι βουλευτές της Ν.Δ. (Γκιουλέκας, Κωνστα-ντάρας, Παπαθεμελής, Κοντογιάννης) κατέθεσαν σχετικές ερωτήσεις στη Βουλή. Άλλες celebrities της λίστας είναι ο συνταξιούχος διπλωμάτης Θέμος Στοφορόπουλος, ο πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Μεταλληνός, ο (γνωστός απ’ την υπόθεση ΜΑΒΗ) Γιώργος Αναστασούλης κι ο (γνωστός απ’ την υπόθεση Οτζαλάν) Σάββας Καλεντερίδης…»
Οι κριτική στο βιβλίο ιστορίας της Στ’ Δημοτικού έχει κωδικοποιηθεί στο κείμενο συλλογής υπογραφών που μπορεί κάποιος να το βρει στην ιστοσελίδα: http://www.antibaro.gr/upografes.php
Έχει ενδιαφέρον η ανάγνωση του συγκεκριμένου κειμένου. Η κριτική ξεκινά από το χρώμα της Οθωμανικής κατοχής στους χάρτες γιατί λέει είναι ουδέτερο !!! για να καταλήξει στο ζουμί που είναι το ότι συγκεκριμένο βιβλίο δεν υπηρετεί την «Ελληνική Αλήθεια»!!!

Ένα γραφτό του J95 στο blog Don’t Kiss The Frog
(http://blog.dontkissthefrog.net/2006/12/07/shameless-liers/)

την τσουτσούνα σου και την υπογραφή σου

ὅτι μὲν ὑμεῖς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πεπόνθατε ὑπὸ τῶν ἐμῶν κατηγόρων, οὐκ οἶδα· ἐγὼ δ᾽ οὖν καὶ αὐτὸς ὑπ᾽ αὐτῶν ὀλίγου ἐμαυτοῦ ἐπελαθόμην, οὕτω πιθανῶς ἔλεγον. καίτοι ἀληθές γε ὡς ἔπος εἰπεῖν οὐδὲν εἰρήκασιν. μάλιστα δὲ αὐτῶν ἓν ἐθαύμασα τῶν πολλῶν ὧν ἐψεύσαντο, τοῦτο ἐν ᾧ ἔλεγον ὡς χρῆν ὑμᾶς εὐλαβεῖσθαι μὴ ὑπ᾽ ἐμοῦ ἐξαπατηθῆτε ὡς δεινοῦ ὄντος λέγειν. (Πλάτων, Απολογία Σωκράτους)

Το Αντίβαρο διοργανώνει ηλεκτρονική συλλογή υπογραφών για το αίτημα της απόσυρσης του νέου βιβλίου Ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού. Μέχρι στιγμής έχουν υπογράψει πάνω από 700 άτομα και η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι μπορεί να φτάσουν και τα 3.000.000 (όσοι υπέγραψαν για τις ταυτότητες μείον τους νεκρούς κωλόγερους και συν τα υπερήφανα νιάτα), ή τουλάχιστον θα μπορούσαν αν ο εθνικιστικός χώρος δεν είχε σε γενικές γραμμές χεσμένο το Ιντερνετ, θεωρώντας ότι τα αρχαία και το πολυτονικό είναι τα μόνα πράγματα με τα οποία οφείλουμε να εξοικειωθούμε για να κατακτήσουμε την 3η χιλιετία (και 753η της ελληναράδικης ιστορίας, μετρώντας φυσικά από τον ελλαδοπίθηκα των πετραλώνων).

Ο λόγος κατά τη γνώμη μου είναι ότι το βιβλίο της ΣΤ’ Δημοτικού είναι γραμμένο με σκοπό να περάσει στα δωδεκάχρονα ιστορικές γνώσεις και κριτική σκέψη, αντί για εθνικιστικό μίσος, χαλκευμένες “μνήμες” και σύνδρομο περιούσιου λαού που πολιορκείται υπό των αλλοφύλων.

Ο λόγος κατά τη γνώμη της συντακτικής ομάδας του “Α” και των 600 που υπογράφουν είναι ότι το βιβλίο της ΣΤ’ Δημοτικού διαγράφει την ιστορική μνήμη και την εθνική συνείδηση του (εκκολαπτόμενου) Έλληνα, χρησιμοποιώντας ουδέτερη (αντί για συναισθηματικά φορτισμένη και ιδεολογικά πολωμένη) φρασεολογία και παραλείποντας να αναφερθεί επαρκώς σε ορισμένα -κατά τη γνώμη τους- ΣΟΣ σημεία, όπως το πόσο βίαιοι ήταν οι Τούρκοι κατά την πυρπόληση της Σμύρνης, πόσο καλή ήταν η Εκκλησία τα 400 χρόνια της Τουρκοκρατίας, τι δέος αισθάνθηκε όλος ο πλανήτης με το Έπος του ‘40, πόσο ελληνική είναι η Βόρειος Ήπειρος, πόσο πονούσε ο Αθ. Διάκος όταν τον σουβλίσανε (και πριν τον κατασπαράξουν και χύσουν στα κόκκαλά του), καθώς και -για κάποιο ανεξήγητο λόγο- τα έργα και οι ημέρες της Αγίας Φιλοθέης της Αθηναίας[*].

Βασικά λέμε το ίδιο πράγμα, αλλά προφανώς κινούμαστε σε εντελώς διαφορετικά συστήματα σκέψης. Εγώ θεωρώ καλό να μη γίνονται -μέσα από μια εξαιρετικά μονομερή ανάγνωση της Ιστορίας- τα 12χρονα (όσα τουλάχιστον προσέχουν στο μάθημα) αφιονισμένο και πρόθυμο κρέας για τα κανόνια, ενώ η συντακτική ομάδα του “Α” το θεωρεί αντεθνικό. Επίσης θεωρώ τουλάχιστον αρρωστημένο ένα 12χρονο να διδάσκεται με λεπτομέρειες το πώς βιάστηκαν οι Ελληνοπούλες εκείνη την αποφράδα μέρα του 1922, ενώ η συντακτική ομάδα του “Α” το θεωρεί απ’ ό,τι φαίνεται επωφελές.

Επιπλέον το κατηγορητήριο του “Α” δεν φείδεται ανακριβειών (πράγμα πολύ λογικό από τη στιγμή που δέχονται να τους ενδιαφέρει περισσότερο η ιδεολογία τους από την αντικειμενική αλήθεια).

• Ισχυρίζεται ότι “Η δράση των κλεφτών «θεωρείται» και δεν «είναι» μορφή αντίστασης ( σελ. 32).” τη στιγμή που ολόκληρη σελίδα 32 (στην οποία περιγράφονται οι κλέφτες) έχει τίτλο “Οι μορφές αντίστασης” και ότι οι εξεγέρσεις κατά την Τουρκοκρατία αναφέρονται “γενικά κι αόριστα” τη στιγμή που κάτω-κάτω στη σελίδα 32 υπάρχει χρονολογικός πίνακας με 5 από δαύτες (που δεν παραλείπει να αναφέρει την ποιμαντική ιδιότητα του Διονύσιου του Σκυλόσοφου)
• Ισχυρίζεται ότι “Οι Έλληνες εμφανίζονται να συμβιώνουν αρμονικότατα με τους κατακτητές λησμονώντας βιασμούς, γενοκτονικής φύσεως ολοκληρωτικές σφαγές (πχ σφαγή της Χίου), παλουκώματα, εγκλήματα, λεηλασίες, ταπεινώσεις, εξισλαμισμούς, παιδομαζώματα, εξορίες, σκλαβοπάζαρα, το καβάλημα να περάσει ο αφέντης Μουσουλμάνος το ποτάμι. Αποκρύπτεται ότι οι ραγιάδες, όπου γης, βασανίζονται και υποφέρουν.”, πράγμα που αποτελεί ξεδιάντροπο ψέμα γιατί π.χ. στη σελίδα 16 διαβάζουμε:
  

  Η οργάνωση της κοινωνικής ζωής στη διάρκεια της οθωµανικής κυριαρχίας αναστατώνεται συχνά από τους βενετοτουρκικούς πολέµους, το παιδοµάζωµα, τους βίαιους
  εξισλαµισµούς. Αλλάζει επίσης σύµφωνα µε τη στάση των υπαλλήλων του σουλτάνου
  και των πασάδων. Τα προνόµια που παραχωρούνται πολλές φορές σε κάποιες κοινότητες δεν τηρούνται. Οι συνθήκες γίνονται συχνά ανυπόφορες για τις οικογένειες των χριστιανών, κυρίως των λιγότερο προνοµιούχων.

• Ισχυρίζεται πως η μοναδική αναφορά του βιβλίου στον ξεριζωμό του Ελληνισμού της Μ. Ασίας είναι στη σελίδα 103 (”οι Έλληνες συνωστίζονται στο λιμάνι της πόλης”). Αυτό δεν ισχύει: στη σελίδα 105 υπάρχουν δύο μαρτυρίες προσφύγων και ένα ωραιότατο πινακάκι με τον αριθμό των ξεριζωμένων. Επιπλέον το βιβλίο του δασκάλου κάνει σαφές ότι με κανέναν τρόπο δεν επιχειρείται ωραιοποίηση ή υποβάθμιση των γεγονότων. Απλώς αποφεύγεται η δραματοποίηση.
• Ταυτίζει (όπως άλλωστε έκανε μέχρι πρόσφατα και χρησιμοποιώντας έξυπνα επιλεκτική αφήγηση, η διδασκόμενη στην υποχρεωτική Ιστορία) τον προαναφερθέντα ξεριζωμό με τις εξαιρετικά βίαιες μέρες της πτώσης της Σμύρνης, ενώ ο ξεριζωμός της συντριπτικής πλειονότητας έγινε 2 χρόνια μετά, με την ανταλλαγή πληθυσμών που αποφασίστηκε εν ψυχρώ, σε καιρό ειρήνης και με ελληνική πρωτοβουλία.
• Θεωρεί ασυγχώρητη την παράλειψη αναφοράς στους τουρκόφωνους χριστιανούς που χάρη στην Ορθοδοξία διατήρησαν τη ρωμέική τους συνείδηση (την οποία προφανώς ταυτίζει με τη νεοελληνική) παρά το ότι απώλεσαν τη γλώσσα τους. Στην πραγματικότητα οι περισσότεροι τουρκόφωνοι (τουλάχιστον στη Μ. Ασία) διανοήθηκαν για πρώτη φορά ότι ταυτίζονται εθνικά με τους ελληνόφωνους 800 χλμ πιο πέρα όταν ήρθε η τουρκική κυβέρνηση το 1924 και τους είπε “μαζέψτε τα γιατί ανταλάσσεστε”. Απόδειξη για αυτό είναι ότι δεν κούνησαν το δαχτυλάκι τους ούτε το ‘21, ούτε το ‘97, ούτε το ‘13, ούτε καν το ‘22, ενώ η αντίδρασή τους απέναντι στους δασκάλους που τους έστελνε το ελληνικό κράτος από το 1850 και μετά με σκοπό να τονωθεί (=διαμορφωθεί) η εθνική τους συνείδηση ξεκινούσε από την αδιαφορία και έφτανε μέχρι την εχθρότητα[+].

Για το ότι οι υπογράφοντες δεν έχουν διαβάσει το βιβλίο δεν έχω καμία αμφιβολία, αλλιώς δε θα συνυπέγραφαν ότι δεν αναφέρονται πράγματα που αναφέρονται[%]. Πραγματικά αναρωτιέμαι αν τα άτομα αυτά θα έβαζαν με τόση ευκολία και απερισκεψία την υπογραφή τους π.χ. σε ένα στεγαστικό δάνειο. Αν μη τι άλλο, σαν παραδοσιακοί τύποι θα έπρεπε να είχαν ακουστά τη λαϊκή ρήση “την τσουτσούνα σου και την υπογραφή σου να ξέρεις πού τη βάζεις”.

Ωστόσο οι άνθρωποι νιώθουν -πιστεύω- ειλικρινή αγωνία. Στη μεταφυσική τους, υπάρχει μια προαιώνια οντότητα που λέγεται “ελληνικό έθνος” με δική της σκέψη, μνήμη και βούληση. Οι Έλληνες είναι απλά τα κύτταρα αυτής της οντότητας, ο καθένας σαν ύπαρξη είναι ασήμαντος. Φυσικά το τι πρέπει να σκέφτεται, να θυμάται και να επιθυμεί αυτή η οντότητα το καθορίζουν οι εθνικιστές. Και το πρόβλημα είναι ότι αν έχεις σκεπτόμενα άτομα αντί για άβουλα κύτταρα, η οντότητα καταρέει (ή ακριβέστερα, δε σκέφτεται με τον τρόπο που επιθυμούν οι εθνικιστές, δε θυμάται τα πράγματα που θυμούνται οι εθνικιστές και δεν επιθυμεί τα πράγματα που επιθυμούν οι εθνικιστές). Είναι τόσο “πραγματική”, τόσο “προαιώνια” και τόσο “βιωματική” αυτή η περίφημη “εθνική μνήμη” που έχει ανάγκη από εντατικότατη πλύση εγκεφάλου με κλασικές τεχνικές προπαγάνδας σε τρυφερές ηλικίες για να μη σκορπισει στους πέντε ανέμους. (σημειώνω ότι αν έχεις δεχθεί τη σημασία και την αναγκαιότητα της προπαγάνδας, τείνεις να τη χρησιμοποιείς παντού: π.χ. ο συντάκτης της επιστολής επιχειρεί την ύπουλη αντιμεταρρύθμιση της Ιστορίας επί το τραγοφιλέστερον, με όλες αυτές τις βλακείες για την Αγία Φιλοθέη που δήθεν απαλοίφθηκαν ενώ στην πραγματικότητα ποτέ δεν διδάχθηκαν. Πες-πες, κάτι μένει.)

Άφησα για το τέλος την κατακλείδα του κειμένου: “Γιατί οι Έλληνες δικαιούνται τη δική τους Αλήθεια”. Πρώτον ο καθένας (αστρολόγοι, χαρτορίχτρες, εθνικιστές, αρρωστόγαβροι, μανάδες δολοφόνων) δικαιούται τη δική του αλήθεια, αλλά εντός του κρανίου του και όχι στη δημόσια εκπαίδευση. Δεύτερον αυτή η δήλωση είναι κατά την ταπεινή μου γνώμη ό,τι πιο βαθύτατα ανθελληνικό έχω διαβάσει. Αν έχουν μείνει για κάτι γνωστοί οι Έλληνες (αφού επιλέξαμε να ταυτιζόμαστε με αυτό το όνομα), ήταν για το ότι αναζήτησαν πρώτοι, χωρίς προκαταλήψεις, φραγμούς και ανομολόγητους πόθους, την Αλήθεια τη σκέτη που ισχύει το ίδιο για τον Έλληνα και τον Πέρση και τον Αιγύπτιο και τον άγνωστο 10.000 χρόνια μετά. Η “Αλήθεια” που είναι μόνο δική μας και όχι των αλλωνών, στα ελληνικά λέγεται Ψέμα.

——–
[*] ώρες-ώρες είναι πραγματικά αξιολάτρευτοι.
[+] να μην παρεξηγηθώ: για εμένα τώρα οι (πρώην) τουρκόφωνοι είναι τόσο Έλληνες όσο εγώ, η συντακτική ομάδα του Αντίβαρου και οποιοσδήποτε χωρικός της Μάνης. Κι αυτό γιατί εγώ δεν έχω ανάγκη από τρισχιλιόχρονα πεντιγκρί και λίστες με προγόνους που έπεσαν υπέρ Πατρίδος για να θεωρήσω κάποιον Έλληνα. Με ενδιαφέρει περισσότερο το τι κάνει τώρα και όχι στους ίδιους τομείς που ενδιαφέρουν τους εθνικιστές.
[%]Επίσης δε νομίζω να είχαν διαβάσει και το βιβλίο τους όταν εκείνοι πήγαιναν ΣΤ’ Δημοτικού, γιατί τότε δε θα υπέγραφαν την αγανάκτησή τους για την υποτιθέμενη απαλοιφή της αναφορά στην Αγία Φιλοθέη την Αθηναία.

Συνέντευξη των συγγραφέων στη Χαρά Καλημέρη
(ΗΜΕΡΗΣΙΑ 3/2/2007)

H υπουργός Παιδείας δήλωσε, ότι το βιβλίο έχει «ελαττώματα» και θα πρέπει να τροποποιηθεί. Υπάρχουν σημεία του βιβλίου -και εάν ναι, ποια- τα οποία επιδέχονται βελτίωση;

Μαρία Ρεπούση: Το βιβλίο για να πάει στα σχολεία δέχθηκε σειρά βελτιωτικών παρεμβάσεων τόσο από την ίδια τη συγγραφική ομάδα όσο και από τους κριτές και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Το βιβλίο αξιολογήθηκε, επίσης, ως προς το ιστορικό περιεχόμενο, τη συμβατότητά του με το αναλυτικό πρόγραμμα και το ενιαίο διαθεματικό πλαίσιο σπουδών, την ανταπόκρισή του στις σύγχρονες προδιαγραφές για τη συγγραφή σχολικών βιβλίων, τις τεχνικές απαιτήσεις που έθετε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Συνεπώς είναι καταρχήν αξιολογημένο. Δεν διεκδικεί, ωστόσο, το αλάθητο. Μένει να αξιολογηθεί και από τους εκπαιδευτικούς που το διδάσκουν, να αξιολογηθεί δηλαδή ως προς τη χρήση του ως παιδαγωγικού εργαλείου. Nα γίνει ποσοτική και ποιοτική αξιολόγηση. Με σαφή κριτήρια. Και αφού περάσει η μπόρα των πρώτων εντυπώσεων. Ξέρετε ότι τα σχολικά βιβλία άλλαξαν όλα μαζί. Οι εκπαιδευτικοί κυρίως της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης βρέθηκαν αντιμέτωποι με τα νέα βιβλία χωρίς να έχει γίνει επαρκής επιμόρφωση. Αν το γεγονός αυτό το συνδυάσουμε με την απεργία των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας και συνεπώς τον περιορισμένο χρόνο που έχουν να καλύψουν την ύλη, καταλαβαίνετε ότι τα νέα βιβλία αξιολογούνται σε πολύ δύσκολες γι’ αυτά συνθήκες. Ειδικά το δικό μας βιβλίο ήταν στόχος εξαρχής.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, η παιδαγωγική αξιολόγηση δεν έχει γίνει ακόμη, πρόκειται να γίνει. Επομένως πού είναι τα «ελαττώματα»; Είναι όσα του καταμαρτυρούν οι αυτόκλητοι υπερασπιστές του έθνους; Όχι, βέβαια. Λέξη λέξη έψαχναν το βιβλίο για να βρουν τα προσχήματα εκείνα που θα τους επέτρεπαν να διευρύνουν τον στενό τους κύκλο και να αποκτήσουν πελατεία. Αυτό το λέω και παράλληλα λυπάμαι που με όλον αυτόν τον πόλεμο συρρικνώνεται ο ουσιαστικός χώρος του διαλόγου και της κριτικής που κάθε βιβλίο δικαιούται. Φυσικά και θα υπάρξουν διορθώσεις, αφού έχουμε αξιολόγηση με επιστημονικά εχέγγυα. Αφού αφήσουν το βιβλίο να δοκιμαστεί στην εκπαιδευτική πράξη. Αφού ολοκληρωθεί η περίοδος της δοκιμαστικής εφαρμογής του βιβλίου, θα γίνουν όλες οι απαραίτητες διορθώσεις.

Δημόσια πρόσωπα έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους με το περιεχόμενο του νέου βιβλίου της Iστορίας της στ δημοτικού. Πού οφείλεται αυτή η πολεμική;

Aρμόδιος Tσιβάς: Tα σχολικά εγχειρίδια συχνά γίνονται αντικείμενο δημόσιου δια-λόγου και συγκεντρώνουν την προσοχή των περισσοτέρων, πόσο μάλλον τα εγχειρίδια Ιστορίας. H αντίθεση που εκφράζεται για το συγκεκριμένο εγχειρίδιο από ορισμέ-να δημόσια πρόσωπα εστιάζεται κυρίως στο περιεχόμενο του βιβλίου του μαθητή και της μαθήτριας. Παραγνωρίζεται, με τον τρόπο αυτό, το συνολικό εκπαιδευτικό υλικό για το μάθημα Ιστορίας για την Στ δημοτικού, που αποτελείται από το βιβλίο του μαθητή και της μαθήτριας, το βιβλίο εκπαιδευτικού και το τετράδιο εργασιών. Οι απόψεις αυτές τεκμηριώνονται σε αποσπασματικά επιλεγμένες σελίδες, σειρές και αράδες του εγχειριδίου ή σε επινοημένα συμπεράσματα, πρακτική που δεν αδικεί το ίδιο το εγχειρίδιο, αλλά αναδεικνύει μια αδιόρατη αντιπαλότητα που προσπαθεί να διαιωνίζεται σε ζητήματα του πρόσφατου ιστορικού μας παρελθόντος.

Σφοδρή είναι η κριτική του αρχιεπισκόπου. «Βλέπει» πολιτικές σκοπιμότητες και δηλώνει πως θυσιάζεται η αλήθεια στον βωμό της ελληνοτουρκικής φιλίας…

Aρμόδιος Tσιβάς: Οι αλήθειες υπάρχουν στο εγχειρίδιο, αυτό που απουσιάζει είναι οι εθνικοί μύθοι.

Ποιες διαφορές εντοπίζετε στο περιεχόμενο και τις μεθόδους διδασκαλίας του μαθήματος της Ιστορίας σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες;

Aρμόδιος Tσιβάς: H πρώτη και κύρια διαφοροποίηση της ελληνικής περίπτωσης σχετίζεται με την παρωχημένη πρακτική του μοναδικού εγχειριδίου ανά μάθημα και τάξη.
Επίσης, είναι εμφανής η σημαντική αδράνεια στην υιοθέτηση των νέων επιστημονικών δεδομένων τόσο στη διαμόρφωση του περιεχομένου όσο και στην ακολουθούμενη μεθοδολογική προσέγγιση. Παραμένει σημαντικός πόλος ενδιαφέροντος το περιεχόμενο της ιστορικής εκπαίδευσης και το αξιακό ιδεολογικό του φορτίο. Σε αυτήν την κατεύθυνση παραμένουμε προσηλωμένοι στη φρονηματιστική διάσταση του μαθήματος, από την οποία έχει προ πολλού απομακρυνθεί η σχολική Ιστορία στον διεθνή χώρο.
H ιστορική εκπαίδευση στον ευρωπαϊκό χώρο έχει υιοθετήσει νέες παιδαγωγικές στρατηγικές που δίνουν έμφαση στην ιστορική μάθηση, στον τρόπο δηλαδή που τα παιδιά μαθαίνουν Ιστορία.
Οι σημαντικές αλλαγές στον χώρο της ιστοριογραφίας, οι γενικότερες επιστημολογικές τροποποιήσεις στον χώρο της ψυχολογίας, της παιδαγωγικής και της κοινωνιολογίας, αλλά και σημαντικά κοινωνικά φαινόμενα έχουν διαμορφώσει τις διδακτικές προσεγγίσεις της σχολικής ιστορίας.

H συμμετοχική διαδικασία στη διακίνηση ιδεών, και όχι η υιοθέτηση μιας αποκαλυπτικής ιστορικής γνώσης, αλλάζει εντελώς τις πρακτικές και τις λειτουργίες της σχολικής τάξης. H δημιουργία αυτού του νέου παιδαγωγικού κλίματος δημιουργεί αμηχανία και προβλήματα που δεν σχετίζονται τόσο με την αποδοχή του νέου μεθοδολογικού κανόνα όσο με την απομάκρυνση από το προηγούμενο. Oι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τη δυνατότητα διερεύνησης του ιστορικού παρελθόντος και την εμφάνιση-παρουσίαση περισσότερων και διαφορετικών ιστορικών ερμηνειών.

Tο νέο βιβλίο της Ιστορίας «δοκιμάζεται» φέτος στα σχολεία. Πώς το υποδέχθηκαν μαθητές και εκπαιδευτικοί;

Xαρά Aνδρεάδου: H υποδοχή του βιβλίου από τους εκπαιδευτικούς σε σειρά επιμορφωτικών συναντήσεων ήταν πάρα πολύ θετικές. Tα κύρια σημεία αυτής της θετικής τους αντιμετώπισης προσδιορίζονται στη νέα μεθοδολογική προσέγγιση, που εγκαινιάζει το εγχειρίδιο για το μάθημα της Ιστορίας, στην ανανέωση του ιστορικού περιεχομένου, στον τρόπο προσέγγισης της ιστορικής ύλης, αλλά και στον πλήρη μεθοδολογικό οδηγό που παρατίθεται με πολύ αναλυτικό τρόπο στο βιβλίο του/της εκπαιδευτικού.
Tο ίδιο θετική συνεχίζει να είναι η άποψή τους και από τη χρήση και αξιοποίηση του εγχειριδίου μέσα στην τάξη. Πιστεύουν ότι αναβαθμίζεται ο ρόλος τους στην όλη διδακτική διαδικασία, καθώς παύουν να είναι αναμεταδότες έτοιμης γνώσης και γίνονται οργανωτές ενός ανοικτού διαλόγου στην προσπάθεια οικοδόμησης της ιστορικής γνώσης και της εμπλοκής στην παραγωγή νοήματος από τα παιδιά της τάξης.
Οι μαθητές και οι μαθήτριες, απαλλαγμένοι από τον βραχνά της απομνημόνευσης-αποστήθισης, έχουν ανανεώσει το ενδιαφέρον τους για το μάθημα και συμμετέχουν πολύ πιο ενεργά στην εκπαιδευτική διαδικασία. H παραπάνω διαπίστωση επαληθεύεται και από τους γονείς, οι οποίοι σημειώνουν το ενδιαφέρον των παιδιών τους για ιστορικά θέματα. Πολύ θετικά, επίσης, είναι τα σχόλια για τη μορφή και την τυπογραφική παρουσίαση τόσο του εγχειριδίου όσο και του τετραδίου εργασιών. Tα παιδιά, μετά την πρώτη αμηχανία με την αλλαγή της ακολουθούμενης μεθόδου, προχωρούν περισσότερο βέβαια στην κατανόηση των όσων γράφονται στο εγχειρίδιο και γίνονται μέσα στην τάξη.

Ελλάς Ελλήνων Καραμπουζουκλήδων
(Ι. Κ. ΠΡΕΤΕΝΤΕΡΗΣ Το ΒΗΜΑ, 11/03/2007)

Ομολογώ ότι με εξέπληξε η διάσταση που πήρε η συζήτηση για το σχολικό εγχειρίδιο Ιστορίας. Πίστευα ότι, για άλλη μία φορά, θα διατυπωθούν οι γνωστές απόψεις από τα γνωστά άτομα και μετά θα γυρίσουμε στις δουλειές μας. Αμ δε! Αυτή τη φορά δίνουν πραγματική και λυσσώδη μάχη.

«Σιγά τον πολυέλαιο!» θα μου πείτε. Αλλά δεν είναι έτσι. Στην προκειμένη περίπτωση ο πολυέλαιος είναι σημαντικός. Δεν αφορά ούτε μόνο το σχολείο, ούτε μόνο την Ιστορία, ούτε μόνο την Εκκλησία. Αφορά το έθνος στο σύνολό του. Την αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας και για τους άλλους.

Ο λόγος είναι απλός. Η φασιστοειδής εκτροπή του παραδοσιακού εθνικισμού στηρίχθηκε από τα τέλη του 19ου αιώνα σε δύο έννοιες: την καθαρότητα και την ανωτερότητα. Οι Ιταλοί φασίστες ή οι Γερμανοί ναζιστές δεν ήταν απλώς εθνικιστές αλλά πίστευαν επιπροσθέτως ότι ανήκαν σε ένα έθνος φυλετικά καθαρό και ανώτερο από τα άλλα.

Στην Ελλάδα τέτοιο μαζικό φασιστικό ρεύμα δεν υπήρξε ποτέ. Ίσως επειδή από την αρχή η κυρίαρχη εθνική ιδεολογία (αυτή που συγκροτήθηκε μετά τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους) είχε συμπεριλάβει υ-ποδορίως στην ατζέντα της και την καθαρότητα και την ανωτερότητα. Η έννοια της εθνικής υπεροχής ήταν περίπου σύμφυτη με την εθνική ταυτότητα. Και τώρα που οι απλουστεύσεις αυτές αμφισβητούνται από ένα σχολικό εγχειρίδιο, οι φαιοχίτωνες πήραν τους δρόμους.

Μη σας εξαπατούν οι αθώες προφάσεις. Ο άνθρωπος που αγαπά την πατρίδα του, ο πραγματικός πατριώτης, δεν νοιάζεται αν η εθνική ταυτότητα που υπηρετεί δημιουργήθηκε τώρα, χθες ή πριν από χίλια χρόνια. Ζει στην πατρίδα που αγαπάει και αγαπάει την πατρίδα όπου ζει, αυτό είναι όλο.
Ποιος ταράζεται από την αμφισβήτηση των ε-θνικών βεβαιοτήτων; Ταράζεται ο φασιστοειδής που μέσα από την εξιδανίκευση του Ελληνισμού εδραιώνει τη δική του καθαρότητα και ανωτερότητα. Αυτός που στο όνομα της εθνικής ταυτότητας προωθεί την εθνική υπεροχή. Γι’ αυτόν το πραγματικό ζήτημα δεν είναι ότι έφυγαν οι Έλληνες από τη Σμύρνη αλλά ότι οι Έλληνες είναι εθνικά ανώτεροι από τους Τούρκους. Δεν του αρκεί μια Ελλάς Ελλήνων. Ψάχνει άλλοτε μια Ελλάδα Ελλήνων Χριστιανών και άλλοτε μια Ελλάδα Ελλήνων Καραμπουζουκλήδων.

Αυτή τη συζήτηση κάνουμε σήμερα. Όχι για την αγάπη που οφείλουμε στην πατρίδα αλλά για το μίσος που χρωστάμε στις πατρίδες των άλλων. Μια αντίληψη που αποδομήθηκε από ένα ταπεινό σχολικό εγχειρίδιο. Και το οποίο πολύ θα χαρώ να διδαχθούν τα παιδιά μου.

Συνέντευξη τύπου 5 Πανεπιστημιακών
(http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntityID=784709)

Την υποστήριξή τους στην άποψη της Ιστορίας που εκφράζουν τα νέα εκπαιδευτικά βιβλία -όπως κυρίως αυτό της Στ’ Δημοτικού αλλά και της συγκριτικής Βαλκανικής Ιστορίας- εξέφρασαν πέντε πανεπιστημιακοί καθηγητές Ιστορίας, εκπρόσωποι των επιστημονικών περιοδικών «Μνήμων», «Ιστορείν», «Σύγχρονα Θέματα», «Ιστορικά» και «Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης».

Σε συνέντευξη Τύπου που έδωσαν τη Δευτέρα στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ, οι καθηγητές Αντώνης Λιάκος, Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Ηλίας Νικολακόπουλος, Χρήστος Λούκας και Στέφανος Πεσμαζόγλου, αφού γνωστοποίησαν ότι οι απόψεις τους απηχούν τις θέσεις του συνόλου της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας, τάχθηκαν υπέρ της συνέχισης της διδασκαλίας του καινούργιου βιβλίου Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού στα σχολεία και κατά των αλλαγών που προωθεί το υπουργείο Παιδείας.

Το βασικό σκεπτικό είναι ότι το βιβλίο εισάγει μια νέα εκπαιδευτική θεώρηση των ιστορικών γεγονότων, οξύνει το κριτικό πνεύμα των μαθητών, αποθαρρύνει την αποστήθιση και καθιστά τον δάσκαλο αληθινό παιδαγωγό.
Όλοι οι ομιλητές συνέκλιναν στη θέση ότι το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα βιβλίο – εργαστήρι και, όπως είπαν, μέσα σε μία τάξη – εργαστήρι ο δάσκαλος κινείται δημιουργικά ως εκπαιδευτής, καλείται να γίνει παραγωγός και σκηνοθέτης του μαθήματός του και μέσα από τις αντιρρήσεις του, αν υπάρχουν, και μέσα από τις δικές του ερμηνείες αν το θελήσει.

Τα παιδιά επίσης -τα οποία σήμερα διαθέτουν περισσότερες γνώσεις και δεξιότητες από άλλοτε- έχουν ευρύτερους ορίζοντες και είναι έτοιμα, όπως είπε, να δεχτούν μιας ανώτερης ποιότητας εκπαίδευση, «κάτι που δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να τους στερήσουμε».
Αναφερόμενοι στην κριτική που δέχεται το καινούργιο σχολικό εγχειρίδιο της Ιστορίας, και οι πέντε ιστορικοί υπο-στήριξαν ότι έχει «ιδεολογικές προεκτάσεις» και είναι «εξωεκπαιδευτικής και εξωεπιστημονικής προέλευσης». Υπό αυτό το πρίσμα τόνισαν ότι «απορρίπτουν μια τέτοια επίθεση», καθώς «ακυρώνει το έργο των επιστημόνων και τους καθιστά μια επικίνδυνη ομάδα».

«Οι αλλαγές στην Ιστορία, που έγιναν τα τελευταία χρόνια εξασφαλίζουν μεγαλύτερη διαφάνεια στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το παρελθόν. Η μεγαλύτερη διαφάνεια εξασφαλίζεται όταν τηρούνται κάποιες διαδικασίες στην ανάθεση, στη συγγραφή και στην αξιολόγηση των σχολικών βιβλίων» είπε ο κ. Λιάκος.
«Η επίθεση κατά του βιβλίου δεν αφορά τόσο το επιστημονικό του περιεχόμενο όσο την εθνοεκπαιδευτική του απο-τελεσματικότητα» είπε ο κ. Παναγιωτακόπουλος και επικέντρωσε την τοποθέτησή του στην εκπαιδευτική αποτελεσματι-κότητα του βιβλίου με την παραδοχή ότι «δεν αντίκειται, καλώς ή κακώς, προς κανέναν από τους κοινούς τόπους της ελληνικής ιστοριογραφίας για το εθνικό ζήτημα».

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος χαρακτήρισε «άθλιο» το παλαιότερο βιβλίο της Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού «που μας πήγαινε πίσω ολοταχώς», όπως είπε, ενώ για το σημερινό τόνισε ότι «είναι εξαιρετικά πατριωτικό γιατί διδάσκει αλήθειες και δεν στηρίζεται σε μύθους». Εξέφρασε δε τον προβληματισμό του για την κριτική που ασκείται σε σχέση με το βιβλίο, η οποία ανέφερε ότι είναι ή δεξιόστροφη ή αριστερόστροφη, εφορμάται όμως από τις ίδιες ακριβώς φοβίες.

«Τα σχολικά βιβλία θα πρέπει να επιλέγονται από μια Ανεξάρτητη Αρχή, που δεν θα έχει καμία σύνδεση με το υ-πουργείο Παιδείας», επισήμανε ο κ. Λούκας, ενώ χαρακτήρισε «θλιβερά τα επιχειρήματα» όσων διαφωνούν με την προ-σέγγιση του συγγράμματος.

Ο Στ. Πεσμαζόγλου, αφού ανέφερε ότι το βιβλίο έχει ελλείψεις, χαρακτήρισε «έκρηξη ακραίου ανορθολογισμού» με ιδεολογικές προεκτάσεις την κριτική που ασκείται στο σύγγραμμα και κατέληξε λέγοντας ότι «ως ιδεολογία που διεκδικεί τα πρωτεία και έχει κατοχυρωθεί τις τελευταίες δεκαετίες έχει οριστεί η εθνικιστική».